Onze visie is 1000 jaar boeren. Maar wat vindt onze doorgewinterde accountant hier nou eigenlijk van? Naar aanleiding van de competitie ‘Agrarisch ondernemer van het jaar 2018’ hebben we hem gevraagd om zijn ongecensureerde mening:
In de video op de site van Boer Bart (presentatie agrarisch ondernemer van het jaar 2018) heeft Bartele het over “gewoon boer zijn”. Nu volg ik Bartele al vanaf de start van zijn boerencarrière, maar alles wat Bartele doet heeft niets te maken met ‘gewoon’. Althans, in de ogen van veel van zijn collega’s. Het gaat Bartele om kwaliteit van leven. Voor zichzelf, maar ook voor de generaties na hem en ook voor de dieren en planten.
Bartele vroeg ons wat wij van zijn bedrijf en zijn bedrijfssysteem vinden. Om daar een reactie op te kunnen geven moet ik eerst echt even achterover gaan zitten. Letterlijk, maar vooral figuurlijk. Een beetje afstand nemen en vanuit een helicopterview ernaar kijken. De opzet van het bedrijf is dusdanig anders dat het niet makkelijk schakelen is van de bedrijfsplannen en adviesklussen waar ik mee bezig ben, naar deze vraag.
Ik werk bij een accountantsorganisatie, dus heb ik de eerste focus toch op de euro’s. Sorry, maar dat is toch de realiteit. Het mooie vind ik dan ook dat Bartele heel kritisch is op alle werkzaamheden en alle toevoegingen in het proces. Zijn deze echt nodig? Voegt het voor de koe of voor de marge wat toe? Zo nee, waarom zou hij er dan mee door gaan? Dit roepen wij natuurlijk wel vaker bij klanten en er zijn weinig boeren die daar zo fanatiek in zijn als Bartele.
Kwaliteit van leven begint bij doen wat bij je past. Het enthousiasme waarmee Bartele praat over zijn bedrijf en zijn visie maakt snel duidelijk dat dit echt bij hem past. Met dit enthousiasme neemt Bartele ook de burger en de consument mee. Dat is iets wat veel boeren moeilijk vinden; luisteren naar de burger en consument en daar positief mee aan de slag te gaan. Die verbinding is de basis onder het geheel en zorgt ook voor nieuwe initiatieven op het bedrijf. De vrouwentuin is hier zo’n voorbeeld van.
En hoe kijk ik dan echt inhoudelijk naar de bedrijfsvoering? Kort gezegd: positief kritisch. De visie op marge in plaats van de visie op maximale omzet is een belangrijke basis. Alleen kosten maken als ze marge toevoegen. En ja, dat betekent dat je als boer ook wel eens iets achterwege moet laten. Geen ruimte voor hobby’s in de bedrijfsvoering. Geen duur sperma, geen uitgebreid machinepark en geen luxe gebouwen. Gevolg is ook dat het arbeidsgemak hier en daar wellicht beter kon. Maar dat is een keuze. In de strategie van lage kosten zijn keuzes ook wel eens herzien. Bartele is zijn bedrijf begonnen met een lowbudget Oost-Europese trekker, maar inmiddels staat er toch een andere kleur op het erf. Ik weet niet of dit nu een financiële keuze was, of toch gericht op de arbeidsomstandigheden.
In de blog van 21 januari legt Bartele uit waarom de koeien zo vroeg in het jaar al naar buiten gaan. Ik moet zeggen dat ik de uitleg snap en dit de visuele grenzen van het boer zijn oprekt. Maar het gaat mij wel wat ver om de koeien zo vroeg in het jaar naar buiten te doen. Maar ja, de dieren in sommige natuurgebieden lopen de hele winter door buiten. Dus hier loop ik toch vast tegen mijn eigen verwachtingen, achtergrond en hoe ik ben opgegroeid. Aan de andere kant geeft mijn basis mij ook het gevoel dat er meer uit het bedrijf te halen is. Bartele stopt erg veel tijd en energie in zijn verhaal. Hij staat op de Grüne Woche, regelmatig weer een blog en de marktbezoeken met een koe bijvoorbeeld. Deze tijd kan niet besteed worden aan de koeien, de kippen en het land. De focus wordt daardoor iets minder. Ik verwacht dat hierdoor de puntjes op de i regelmatig ontbreken, wat ook geld kost. Technisch zie ik dan ook een lage productie per koe. Dit verdikt de kosten, zodat de kosten per kilogram melk hoog zijn. Daarnaast is de ‘ideale koe’ goed geschikt voor de melkveetak. Van de geboren kalveren is – naar verwachting – zo’n 50% stierkalf. Zijn deze stierkalveren geschikt voor een circulair doel? Of ligt hier nog een uitdaging, met mogelijk een ander type ‘ideale koe’?
De bedrijfsopzet van Bartele is niet de enige strategie voor de toekomst. Wij zien dat er ook bij andere strategieën (goed) geld te verdienen is. Belangrijke voorwaarde is dat je consequent bent en vasthoudt aan de inslagen koers. Dat is een sterk punt van Bartele. Dat zie je terug in het netto bedrijfsresultaat. Dit is voor een bedrijf dat nog maar 3 jaar oud is opvallend goed. Wat betreft de ontwikkelingen waar de sector voor staat, zie ik Bartele wel als een pionier en voortrekker. Van de wegen die hij inslaat zijn er maar weinig die dit kunnen volgen. Ik denk dat er ook geen markt is voor veel van dit type bedrijven. Maar Bartele zet, samen met enkele van zijn collega’s, wel aan tot nadenken en baant een pad voor de natuur-inclusieve landbouw waar Friesland naar streeft. Als iedere boer iets van de creativiteit van Bartele had werden er grote stappen gezet in het verduurzamen van de keten.
Met vriendelijke groet,
Rick Hoksbergen.