Verheugd ging ik op weg naar Den Haag. Een hele eer, want ik was uitgenodigd door de minister van landbouw om door middel van een diner mee te sparren over de visie van de landbouw. Fantastisch dat we als jong bedrijf onze mening mochten geven over de ideale landbouw voor 2050.
Het was een hele reis; minimaal anderhalf uur rijden om op de plek van bestemming te komen. Op de terugreis was dit fijn, ik had in deze tijd een goed moment om alle indrukken te verwerken en kwam tot de conclusie dat ik me verdrietig voelde.
Van alle aanwezigen was er, behalve ik, geen enkele boer. Ik weet niet of ze niet uitgenodigd waren of niet konden komen. Ik durfde het ook niet te vragen. Maar ik vond het raar dat er een hele groep mensen, mocht filosoferen over de toekomst van de boeren, terwijl niemand werkelijk met de ‘voeten in de klei staat’. Ondanks de doordachte meningen en aanwezige kennis weten ze niet wat het is om een boerenbedrijf te draaien. Om zeven dagen per week, 52 weken in het jaar verantwoordelijk te zijn voor “een enorm groot gezin”. Want zo voelt het om boer te zijn, dat zal elke boer met me eens zijn.
Enorm gezin
Boer zijn vergelijk ik vaak met het runnen van een enorm gezin. De dieren moeten altijd te eten hebben een goede plek om te slapen en als een dier ziek is moeten we uit bed. Als er een koe op bevallen staat blijven we thuis. De meesten van ons durven niet op vakantie, omdat ze zo veel liefde hebben voor de zaak, dat ze het eigenlijk niet achter willen laten.
We zijn even gek op onze boerderij, als een jonge moeder op haar kinderen. We raken er niet over uitgesproken. Zoals de jonge moeder vertelt over het eerste lachje, gaat het gesprek van de boer over de dieren, de grond en het weer.
Historie van boeren
Na de Tweede Wereldoorlog en de hongerwinters die daarbij hoorden besloot de BV Nederland dat we nooit weer honger mochten hebben. Een prachtig ideaal, en onze groot en overgrootouders gingen hiermee aan de slag; alle kleine boeren werden gesaneerd, sloten werden recht getrokken en de grotere boeren konden efficiënter werken. Dit alles om te zorgen dat de burger genoeg, goedkoop en veilig voedsel kon krijgen, wat er zo lang niet of te weinig was geweest.
Vooral veel en goedkoop voedsel
Zoals dit in alle sectoren gebeurd wordt een prijsstrijd als een supermarktoorlog of goedkope kleding altijd doorberekend aan de volgende schakel in het proces. De supermarkt vindt dat de groothandel goedkoper moet, de groothandel vindt dat de verwerker goedkoper moet, de verwerker zegt dat de boer goedkoper moet. De boer (die deze prijsdaling niet kan doorberekenen) gaat tenslotte op zoek om voor deze opgelegde prijs toch nog een boterham voor zijn kinderen op tafel te krijgen. De oplossing is vaak om een paar uur extra te werken of naast de zaterdag ook nog zondags aan het werk te gaan en er worden meer dieren gehouden. Ook worden alle dieren die niet efficiënt zijn (zoals haantjes of stierkalfjes) direct na de geboorte vernietigd. Worden er hier en daar producten gevoerd die misschien niet het beste zijn voor de koe maar wel beter in het opgelegde financiële plaatje passen. Dit alles omdat we het schijnbaar zo belangrijk dat we goedkoop voedsel hebben.
Nu
Vandaag de dag zijn we met zij allen ongeveer drie generaties verder en is de oorlog met haar hongerwinters zo goed als vergeten. De tendens is natuur, hogere waterstanden, minder dieren en een lagere efficiëntie. Er moet een verdienmodel (al dan niet met subsidie) komen voor de kleinere boer die niet mee wil/kan gaan in de prijsstrijd die in de vorige alinea is beschreven. Ons voedselsysteem is blijkbaar zo gewoon geworden dat we weer lekker tegen de zorgvuldig opgebouwde voedselzekerheid kunnen aanschoppen.
Het volgende kwam in de terugrit bij mij naar boven: Wij als boeren, en vooral de generaties voor ons hebben met hard werken een ontzettend efficiënt voedselsysteem opgebouwd. Betaalbaar en technisch veilig, het behoort zelfs tot de meest veilige systemen van de wereld. Inmiddels is dit de nieuwe standaard. We kunnen met circa 2 procent van de bevolking de andere 98 procent voeden. Deze 98 procent heeft hierdoor nooit hoeven nadenken over de verantwoordelijkheid van een boerderij, de prijs van voedsel, of het leven van een koe. Ze kunnen tijdens vakanties en praatsessies filosoferen over een ‘betere’ wereld, zonder werkelijk te voelen wat voor gevolgen dit kan hebben voor de gezinnen die voor deze ‘betere’ wereld moeten zorgen. Ondertussen betalen ze met liefde een auto, een nieuwe telefoon of iets duurdere kleding.
De toekomst: De wereld veranderd.
In de geschiedenis zie je bepaalde bewegingen in bevolkingsgroepen. De rijken begonnen met roken, maar stopten ook het eerste. De rijken dronken als eerst koffie, kopen nu een elektrische auto en eten minder vlees. Ze worden vegetarisch of veganist en zijn daar zo trots op dat ze het aan iedereen die het wil horen vertellen. Hiermee zetten ze de nieuwe standaard waarin de rest van Nederland zal volgen.
De aankomende jaren zal de volgende tendens doorzetten. Mensen zijn bereid om meer geld uit te geven voor goed voedsel. Ze vertrouwen het opgebouwde voedselsysteem niet meer en gaan opzoek naar eten dat transparant is en het liefste direct bij de boer vandaan komt. Technisch veilig voedsel vinden ze niet belangrijk, ze gaan er vanuit dat dit al de standaard is. Ze vertrouwen alleen de boer zelf nog. De tendens wordt pure producten: onbewerkt en niet geraffineerd (zonder gekloot, zoals onze klanten dat zeggen). Het gaat om de inhoud. Wat is bijvoorbeeld de omega 3 en 6 verhouding? Wat doen de eiwitstructuren en wat voor soort vetten zitten er in het product, en is het in balans?
De Nederlanders willen producten die bijdragen aan hun gezondheid, waardoor ze zonder vage gezondheidsklachten oud kunnen worden. Ze betalen meer voor deze producten omdat ze begrijpen en ook verwachten dat dit product ook duurder is om te produceren. Opmerkelijk en ergens mooi is het namelijk dat de aanstormende talenten niet meer absurd rijk willen worden, maar iets willen betekenen voor de wereld.
Je kunt als boer heel hard roepen en met onderzoeken aantonen dat jouw manier van boeren wel veilig en gezond is. Alleen wordt dit niet meer vertrouwd, mensen denk dat onderzoeken zijn gefinancierd door belanghebbenden en daardoor onbetrouwbaar. Als iets niet meer logisch te verklaren is vertrouwen de consumenten je product niet.
Tot slot
Daar sta je dan met je goede gedrag. De “Boer Bart” manier van boeren wordt gewaardeerd door de Nederlandse consument.
Maar wat dan voor al die andere boeren die dag in dag uit ook voor hun bedrijf zorgen, er oprecht vanuit gaan dat ze bijdragen aan de ‘betere’ wereld. Altijd geluisterd hebben naar de adviezen die opgedragen werden door de overheid. Vandaag de dag word het de diversiteit welke de landbouw vooruit zal helpen. De efficiëntie van de één en de biologische samenwerking van de ander. Door open naar elkaar te blijven kijken komen we misschien tot iets wat we nu nog niet kunnen bedenken.
Toen ik weer thuis was keek ik eerst even bij de kinderen die zorgeloos lagen te slapen. Waarna ik zelf de overal weer aantrok laatste rondje over de boerderij. Hoe zal het gemiddelde boerenbedrijf er uit zien als onze jongens zo oud is als ons? Bestaan wij of andere boeren in de omgeving dan nog wel?
Het is een goede zaak dat er na wordt gedacht over de toekomst, door zowel de overheid als door boeren als ook door de consument, dit kan ik alleen maar aanmoedigen. Ik ben ook zeer dankbaar dat ik aanwezig mocht zijn. Maar als er dan gesproken wordt over de landbouw van de toekomst kan het niet zo zijn dat er van de (mijn inziens) belangrijkste groep niet aanwezig is.
Gelukkig hoeft filosoferen over de ideale toekomst niet op een afgesproken plek maar kan het overal. Regelmatig zit ik met collega boeren te sparren over de functie van boer zijn, ga met elkaar in gesprek en probeer elkaar beter te begrijpen, of je nou consument bent of boer!
Dit is misschien een te kritische blog, mijn vrouw Rianne adviseerde om hem niet te posten. Toch hoop ik dat jullie het kunnen waarderen.
Met vriendelijke groet Bartele Holtrop (Boer Bart)