‘Brabantse varkensmest werkt niet op de Groninger graanakker’, zo luidt een oud biologisch gezegde. Maar waarom eigenlijk niet? En hoe kan het nou eigenlijk dat een startende biologische boer minimaal drie jaar moet wachten voordat zijn bodem weer begint te produceren? Het heeft allemaal te maken met het spreken van dezelfde taal. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de Oostvaardersplassen. Als we naar dit natuurgebied kijken puur als een voedselsysteem, komt dit gebied er als hoogst productief uit. Zelfs de meest intensieve boer, met alle technologie en kennis, kan niet tippen aan de grasproductie van de Oostvaardersplassen.
Van ruilen komt huilen
Han Ollf, hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen, stelde deze vraag ook en ging op onderzoek uit. Hij haalde plaggen uit de Oostvaardersplassen en plaggen bij een bioboer uit Friesland. Ook haalde hij mest en wormen uit beide gebieden. In een klimaatkamer voerden ze de metingen uit. Ze deden onderzoek naar de reden van de goede productie van de Oostvaardersplassen. Zo ruilden ze tijdens de proef verschillende onderdelen met elkaar. De wormen van de Friese boer gingen naar Flevoland en andersom. Dit deden ze ook met de mest. Vervolgens onderzochten ze welk effect dit kon hebben op de productie. Bij elke wisseling was er een negatief effect in de opbrengst. Het grootste verschil was merkbaar bij het verhuizen van de mest.
Eén van de belangrijkste conclusies uit het onderzoek is dat de verschillende onderdelen niet dezelfde taal spreken. Stel je hebt een goed team om mee te werken. Er vindt een uitwisseling plaats; sommigen uit jullie team worden verhuisd en vervangen door Russen, Japanners, en Afrikanen. Ze hebben veel ervaring in het vakgebied, maar spreken een totaal andere taal en komen uit een andere cultuur. Een cultuur die bijvoorbeeld van siësta houdt of de klok niet zo belangrijk vindt. Grote kans dat je team minder goed zal functioneren dan het oude vertrouwde team. Dat is precies hetzelfde met de bodem, alleen bestaat het team van de bodem wel uit 1000 verschillende onderdelen die moeten samenwerken.
De taal verbroedert
Toch zal het team na verloop van tijd weer gaan functioneren. Met slimme vertaalmethodes, plaatjes en handgebaren halen jullie je doel. Dit kostte echter wel aanzienlijk meer tijd, ergernis, energie en kwaliteit. Dat is dus ook precies zo met de bodem. Naarmate de kringloop zich herhaalt komen bacteriën en andere organismen elkaar steeds opnieuw tegen. Ze beginnen elkaar te begrijpen en dezelfde taal te spreken. Ze vinden elkaar aardig, gaan bij elkaar op visite en er ontstaat een soort ‘opjuttingsmechanisme’. Eigenlijk hetzelfde als de Friezen; als wij elkaar in een vreemde omgeving tegenkomen hebben we ook direct een band.
Nu moet je jezelf proberen voor te stellen dat dit zorgvuldig opgebouwde team na elke mestbeurt weer te maken heeft met nieuwe culturen en talen. Met behulp van kunstmest kun je de tegenvallende prestaties van het team opheffen, maar dat is niet 1000 jaar vol te houden. Dit is dus ook precies de reden dat de biologische boeren pas na drie jaar een toename in hun graslandproductie zien. Door gebruik van kunstmest is dit natuurlijke bodemsysteem veel minder van belang geweest. Het duurt minimaal drie tot vijf jaar voordat de verbindingen weer redelijk optimaal gaan samenwerken.
De kringloop van het leven
Wat kun je er aan doen? Weinig! Het gaat om de afstand in de kringloop. Waar de koe graast moet ze eigenlijk ook weer poepen. De bacteriën uit de bodem komen via het gras naar de pens van de koe. Zij voegt hier vervolgens ook weer bacteriën aan toe die na een aantal herhalingen weer worden herkend door de bodembacteriën. Zo is kringloop rond en maak je kleine stapjes vooruit in een steeds beter presterende bodem!
Succes met het loslaten en het vertrouwen in natuurlijke kringlopen.
Met vriendelijke groet, Bartele Holtrop